Kim jest biegły sądowy?

Na początek wyjaśnijmy, kogo można określić mianem biegłego sądowego. Jest to „osoba posiadająca bogate doświadczenie zawodowe i uznana za eksperta w zakresie swojej działalności, powoływana w postępowaniu sądowym w celu przedstawiania fachowych opinii o okolicznościach, które mają znaczenie dla wyniku sprawy sądowej, a których wyjaśnienie wymaga wiedzy specjalistycznej” Mówiąc najprościej, a przy tym cytując Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości, jest to osoba, która posiada teoretyczne i praktyczne wiadomości specjalne w danej gałęzi nauki, techniki, sztuki, rzemiosła, a także innej umiejętności, dla której ma być ustanowiona.

Tadeusz Hanausek i Karol Sławik we Wprowadzeniu do kryminalistyki i kryminologii (Bydgoszcz 1995) różnicują dwie role, w których biegły może wystąpić. Może to być zatem funkcja:

  1. konsultanta – udziela on porad i wskazówek, np. podczas oględzin, bądź
  2. opiniodawcy – którego zadaniem jest przeprowadzenie konkretnej ekspertyzy i wydanie specjalistycznej opinii.

Biegłym sądowym w sprawie może być wyznaczony przez sąd:

  • biegły z listy – osoba figurująca na liście biegłych prowadzonej przez prezesów sądów okręgowych, powoływana na okres 5 lat;
  • biegły ad hoc – osoba spoza listy, ale o której wiadomo, że posiada odpowiednią wiedzę w danej dziedzinie nauki;
  • biegły instytucjonalny – instytucja naukowa lub specjalistyczna.

Kto może zostać biegłym sądowym?

Nie każdy specjalista w swojej dziedzinie może zostać biegłym sądowym. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 stycznia 2005 r. (§ 12. 1.) ustanawia bowiem pewne warunki, które muszą być spełnione przez kandydatów na biegłych sądowych. Biegłym sądowym może zostać osoba, która:

  • korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich;
  • ukończyła 25 lat życia;
  • posiada teoretyczne i praktyczne wiadomości specjalne w danej gałęzi nauki, techniki, sztuki, rzemiosła, a także innej umiejętności, dla której ma być ustanowiona;
  • daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków biegłego;
  • wyrazi zgodę na ustanowienie jej biegłym.

Trzeba podkreślić, iż w ramach punktu 4) niniejszego Rozporządzenia uznaje się, że biegłym sądowym nie może być osoba z wyrokiem karnym. Bycie skazanym prawomocnym wyrokiem jest bowiem sprzeczne z gwarancją „należytego wykonania obowiązków”. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zaznacza, że „(…) Osoba biegłego sądowego nie może nasuwać jakichkolwiek podejrzeń, co do stronniczości, nierzetelności czy braku obiektywizmu. Nie może również być dotknięta żadną skazą, która podważałaby zaufanie do niej” (sygn. VI SA/Wa 1192/13).

Przy tym jednak „Minister Sprawiedliwości podkreślił jednocześnie, że decyzja o ustanowieniu biegłym sądowym ma charakter uznaniowy. Oznacza to, że prezes sądu okręgowego samodzielnie, w ramach uznania administracyjnego wyznaczonego granicami zawartymi w przepisie art. 7 k.p.a. jest uprawniony i zobowiązany do oceny – w świetle całokształtu okoliczności sprawy – czy ustanowienie danej osoby biegłym sądowym jest uzasadnione i celowe”. Ustanowienie biegłego sądowego stanowi więc decyzję administracyjną i, choć teoretycznie skazany nie może zostać biegłym, jest to kwestia uznania.

 

Lekarz jako biegły sądowy

Biegły sądowy jest zaliczany do osobowych źródeł dowodowych, a jego opinia jest traktowana jako środek dowodowy, którego celem jest wyjaśnienie i pomoc sądowi w rozstrzygnięciu sprawy karnej lub cywilnej. Opinię z dziedziny medycyny sporządzają biegli lekarze. Zgodnie z artykułem 42 Ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty biegły sądowy wydaje opinię sądowo-lekarską o stanie zdrowia osoby po jej osobistym zbadaniu i zapoznaniu się z dokumentacją przekazaną mu do oceny. Biegły może również wydać opinię wyłącznie na podstawie akt sprawy. Opinia sądowo-lekarska, oprócz odpowiedzi na pytania zadane przez sąd, musi zawierać uzasadnienie – w nim biegły, w oparciu o swą ekspercką wiedzę medyczną, wyjaśnia swoją opinię w sposób zrozumiały dla prawnika.

Opinie lekarskie dla potrzeb postępowania sądowego sporządzane są przez biegłych lekarzy dziedzin medycznych, których spis znaleźć można na stronie internetowej naszego Instytutu: https://ibesk.pl/biegli/